PERTEK-SAĞMAN MEDRESESİ

PERTEK-SAĞMAN MEDRESESİ

            Sağman Camiinin önündeki taş parkeli “Gezemek” adı verilen düz sathın iki ucunda yer alan medrese, belli ki külliyenin bir parçası olarak sonradan yapılmıştır. Yani yapının, Sağman Camii duvarı ile bağlantısı yoktur.

            Medreseler, caminin iki yanına (doğusuna-batısına) simetri yapacak şekilde yerleştirilmiştir. İki sütunlu, iki kemerli ve üstü iki kubbe ile örtülmüş olan eyvanlar, kuzeye bakar. Dikdörtgen şeklinde olan medresenin oturumu ters “L” şeklindedir.

            Tamamen kesme taşlardan yapılan eyvan sütunların; köşedekileri (düz tarafı dışa gelecek şekilde) “L” biçiminde ve içtekiler ise “T” şeklinde siyah kesme taşlardan yapılmıştır. Kubbe içleri sade ve sıvalıdır.

            Doğudaki ve batıdaki bölümler, camiyle birleştirildiği için minare kürsüsünün bir kısmı batıdaki medrese odalarından birinin içinde kalmıştır.

Cami önüne düşen ve medresenin iki birimini birbirine bağlayan yaklaşık 4 m. genişliğindeki kesme taş kaplı sathın, doğu ucundaki medrese bölümü yıkılmıştır. Yapısına bakılırsa duvarları ve eyvan sütunları sağlam olan bu bölümün daha sonra yapıldığı anlaşılır. Diğeri tamamen mor kesme taştan yapılmasına karşılık bu kısmın sütunları, kemerleri ve kapıları hariç diğer kısımları kırma taştan yapılmıştır. Hatta eyvanlardan biri örülerek odaya dönüştürülmüştür. Yıkılmış olmasına rağmen bu bölümle diğer bölümün aynı ölçülerde olduğu görülür.

            Şekilsiz taşlarla yapılan bu kısım, dayanıksız olduğu için sonradan yıkılmıştır.

             Damı, sütunları ve duvarları üzengi taşına kadar tamamen kesme taştan yapılan medresenin batı bölümünün, dışa açılan yaklaşık 50x50 cm. ebadında üç penceresi vardır.

            Mor taştan yapılan medresenin batıdaki bölümü üç oda bir salondan ibarettir. Yaklaşık 3x3 m. ebadında kare plânlı ilk odanın kapısı eyvana açılır.

            Dar ve dikdörtgen biçimindeki salona açılan iki yan oda da dikdörtgen plânlıdır. Her odanın bir penceresi vardır. Cami tarafına düşen 3,5x5,5 m. ebadındaki büyük odada bir de ocak bulunur. Minare kürsüsünün çıkıntısı bu odanın içine alınmıştır. Salonun güney duvarında da türbe kapısı bulunur.

II-Kütüphane: Arapça kitabın çoğulu olarak kullanılan kelimeye, “hane” sözcüğü ilave edilerek kitapların bulunduğu ev anlamı kazandırılmıştır.

            İslam dünyasında ilk kütüphane, Ömer bin Abdulaziz (717-720) tarafından Şam’da inşa edilmiştir. Daha sonra Harun Reşit (786-809) tarafından Bağdat’ta kurulmuştur. Bu kütüphanede 100.000 cilt kitabın olduğu rivayet edilir.

            Taşköprülüzade, İslam Dünyasındaki büyük kütüphaneleri şöyle sıralar: Birincisi Bağdat’taki Hazain-i Abbasiyan Kütüphanesidir ki Hülagu, Bağdat’ı alınca yaktırır. İkincisi Hazain-i Fatimiyyin Kütüphanesidir. Üçüncüsü Endülüs’te Hazain-i hülefa-i beni Ümeyye Kütüphanesidir. İspanya’yı Hıristiyanlar geri alınca bu kütüphaneyi de yaktırırlar.[1] 

            Yöremizde birçok kütüphane olmasına rağmen değişik sebeplerle yok olmuşlardır. Harput’ta 16 medrese kütüphanesinde 10.000 cilt ve özel kütüphanelerde de 1000 cilt kitap varmış.[2] Bu kitaplar Harput eski halk evinden alınarak Umumî kütüphaneye oradan da Süleymaniye Kütüphanesine devredilmiştir.

YUKARI FIRATTA TARİHİ ESERLER   Lütfi PARLAK