PALU-ULU CAMİİ
Palu Kalesinin güneyinde ve hamamın doğusunda harap durumda bir camidir. Gelen misafirleri karşılayan ilk yapı, Ulu Camiin tek lüleli küçük çeşmesidir. 2-2,5 m. yükseklikte ve yere gömülü olan çeşme, büyük ve tek blok halinde kesme taşlardan yapılmıştır. Kitabesi olmayan çeşme, yukarıdan gelen toprağın altında kalma tehlikesi ile baş başadır.
Çeşme ile cami arasında var olduğu söylenen şadırvanın yeri boştur. Hiçbir kalıntısına rastlanmayan şadırvan temeli, galiba yukarıdan akan toprağın altında kalmıştır.
Tipik bir Osmanlı yapısı olan caminin damı, tamamen çökmüştür. İçteki sütunlar ve tavanı taşıyan yuvarlak kemerler, hâlâ görevini yapacak kadar sağlam ve ayaktadır.
Kitabesi çıkarılmıştır. Dış kapıdan girilince esas cemaat mahalline de girilmiş olur. Çünkü bu camiin son cemaat mahalli yoktur.
Harem kısmı, kemerlerin dizilişine göre 6 sahınlıdır. Her bölümü oluşturan ve köşeli iki sütuna oturtulan üçer kemer, kesme taştan yapılmıştır. Kısaca harem; 10 sütün ve 15 sivri kemerden oluşur.
Girişteki ilk kemerin üzerinde yer alan kitabe; yaklaşık bir metre uzunluğunda ve alt alta 3 blok taş üzerine yazılmıştır. Hâlâ okunabilecek durumdadır.
Sütunlar, birbirine ağaç bağlantılarla bağlanmıştır. Kırılmasına rağmen sütun başlarındaki taşların içinde kalan ağaç kalıntılar, hâlâ yerindedir.
Duvarlar, küçük taşlarla yapılmış ve tahta hatıllarla bağlanmıştır. Sadece mihrap ve kemerler, kesme taştır. Mihrabın çevresinde epeyce yuvarlak şekiller, süs olarak kullanılmıştır.
Mihrabın sol üt köşesinde 5 satırlık Osmanlıca başka bir kitabe bulunur. Bu yazı da okunacak durumdadır.
Duvarın üst kısmında olan küçük pencereler, kesme taştan yapılmasına karşılık üst kısmı ağaçtır. Kısaca tipik bir Osmanlı köy yapısıdır.
Güney kısmındaki açılmadan anlaşılıyor ki, şerefesine kadar sağlam olan minarenin; iç kısmı harç ve çakıl, dış kısmı kesme taştır.
Minare girişi dıştadır. Kürsünün kapı alınlığına vurulmuş bir kitabesi vardır. Böylece bir kitabesi çıkarılmış olan camide, şu an için üç kitabe; okuyucularını beklemektedir. (Çünkü kitabelerin şimdiye kadar okunduğuna dair hiçbir bilgi ve belgeye rastlayamadık.)
Duvarları ve kemerleri sağlam olan caminin güney doğu köşesinde bir kapı yeri vardır. Ancak harap durumda olduğu için kapının mahiyeti tespit edilememiştir. Zaten dış sıvası tamamen dökülmüştür.
Bu camiin dikkat çeken diğer bir yanı da iç sıvasının çamurdan oluşudur.
YUKARI FIRATTA TARİHİ ESERLER Lütfi PARLAK