MADEN

MADEN KAYMAKAMLIĞI RESMİ WEB SİTESİ

MADEN BELEDİYESİ RESMİ WEB SİTESİ

MADEN İLÇESİNİ TANITAN SİTELER

TARİH

Maden ilçesinin tarihi M.Ö. 2000 yıllarına kadar uzanmaktadır. Aslında bakır cevherinin tarihi ile başlar demek daha yerinde olur.

Maden ilçesinde bakır yatakları Milattan 2000 yıl önce Asuriler tarafından bulunmuştur. Ancak İngiliz ilim adamları "Tarring L.H. ve H.C. Cordero", "In A. Metal Merchant's Of fice" adlı eserlerinde insanoğlunun bakırı ilk kez M.Ö. 7000-8000 yılları arasında Fırat ve Dicle vadileri arasında bulduğunu yazıyorlar. Fırat ve Dicle vadileri arasında bakır, Maden ilçesinden başka hiçbir yerde bulunmamış ve işletilmemiştir.

Buradaki cevher ilk kez Romalılar tarafından işlenmiştir. Sonra 12. asrın başlarında Araplar, daha sonra da Osmanlılar tarafından işlendiği görülmektedir. Osmanlılar zamanındaki işletme, bir kısım şahıslar ve özel şirketler eliyle yürütülmüş ve aralıklarla 19. yüzyılın başlarına kadar devam etmiştir. Eldeki kayıtlara göre 1545-1550 yılları arasında Osmanlı Padişahı Yavuz Sultan Selim'in emriyle "Laudium" Rumları bu bölgeye getirilip yerleştirilmişlerdir. Rumlar buradaki cevheri o günkü koşullarda basit usullerle çıkarıp yine çok basit usullerle eritmiş ve bakır elde etmişlerdir. En eski cüruf kalıntılarından anlaşıldığına göre Rumlar önce "Demir Takke" adı verilen bölgedeki cevheri işlemişlerdir. Bu bölgedeki oksitli cevherden önce altın ve gümüş elde etmişlerdir. Sonra da bakır oranı oldukça yüksek olan (%25- %34) asıl cevheri bulup bakır üretmişlerdir. İlk galeriler cevherin yeryüzüne çok yakın bulunduğu  "Arpameydanı"  mevkisinde açılmıştır. Bu mevkide sonradan Arpameydanı Mahallesi kurulmuştur. 1960 yılından sonra mahallenin altında bulunan cevheri çıkarmak için evler istimlak olmuş yöre sakinleri dağılmış bugün tamamen işletme sahası içine girmiştir.

1850 yıllarında Osmanlı padişahı 5. Sultan Mehmet (Sultan Reşat) zamanında  buradaki madencilik merkezleştirilmiş böylece şahsi işletmeler yerine Alman mütehassısları yönetiminde zamanın elverdiği koşullarda asri bir kuyu ve galeri meydana getirilmiştir. Cevherin izabesi yeni görüşlere uygun şekilde tanzim edilip, ilk büyük izabe ocağı kurulmuştur. Yine bu yıllarda karabakır elde edilmiştir. 1850 yılında karabakır üretimi 500 ton iken 1910 yılında artarak 1300 tona ulaşmıştır

1915 yılına gelindiğinde  Maden'de bakır üretimi tamamen durmuştur. Bunun nedeni ise bir yandan eritme işlemlerinde kullanılan odunun azlığı bir yandan da 1914 yılında patlak veren 1.Dünya Savaşı nedeniyle çalışan işçilerin cephelere gitmiş olmasıdır. Savaş sırasında işletmenin durmasının yanında jeolojik tetkiklerle beraber sondaj çalışmaları yapılmıştır. 1917 yılı temmuzunda hükümetçe bakırın durumu hakkında araştırma yapmak için bir komisyon kurulmuştur. 1917-1918 yıllarında askeri bir heyet tarafından 17.000 ton bakır çıkarılarak Almanya'ya gönderilmiştir.

Kurtuluş savaşından sonra 29 Ekim 1923 tarihinde kurulan Türkiye Cumhuriyeti Devleti, bütün yurtta toplumsal, hukuki ve ekonomik atılımlara girişmiştir. Bu arada Maden İlçesi, sahip olduğu zengin bakır yataklarıyla o günkü hükümetlerin dikkatini çekmiş ve madenden ülke ekonomisinin faydalanması için süratle yatırım faaliyetlerine başlanmıştır.

8.2 COĞRAFİ DURUM

Maden İlçesi, Doğu Anadolu Bölgesinde, Güneydoğu Torosların eteğinde, Yukarı Fırat bölümünde, Dicle nehri kenarına kurulmuştur.

Konum olarak 39. ve 40. boylam , 38. ve 39. enlem arasında yer alır. İlçenin topraklarını Doğuda Alacakaya, güneyde Ergani, Çermik ve Çüngüş, batıda Sivrice, kuzeyde Elazığ Merkez ve Palu ilçesi ile çevrilidir. Maden ilçesinin büyük bir kısmı dağlık ve arazisi engebelidir. İlçe merkezi rakımı 1054 m. dir. Yüzölçümü 939 km2' dir. Nüfus yoğunluğu (göl hariç) %38 civarındadır. İlçenin bulunduğu yer vadidir. Bu vadi Hazar Gölünün biraz aşağısından başlar ve Ergani ilçesine kadar devam eder. Elazığ-Diyarbakır kara ve demiryolları ilçenin içerisinden geçmektedir.

Hazar Gölünün doğusunda bulunan ovaya (Gezin Yazısı) denir. Burası genel olarak çıplaktır. Son zamanlarda yetiştirilen meyve bahçeleri ovaya güzel bir görünüm vermektedir. Dağlar, batı-doğu istikametinde uzanmış olup alçak ve yarılmışlardır. Maden Dağlarının oluşturduğu en yüksek noktalar; Mihrap Dağı 1775 m., Gehroz Dağı 2069 m. ve Sındığık dağı 1600 m’dir. İlçenin en verimli ovası Dicle vadisinin baş taraflarında 20 km. uzunluktaki Behramaz ovasıdır.

Bölgede yapılan Keban Karakaya, Kıralkızı Barajı ve Atatürk Barajlarının oluşturduğu baraj göllerine rağmen Maden İlçesi bölgesiyle birlikte karasal bir iklim hüküm sürer. Eski yıllara göre fazla kar yağmamaktadır. Kışları soğuk, yazları sıcak geçer. Yağışlar genellikle ilkbahar aylarında yoğunlaşır. Yıllık yağış oranı 50-100 cm3 civarındadır.

Maden İlçesi bitki örtüsü bakımından pek zengin değildir. Yine de yer yer ağaç toplulukları vardı. Bakır üretiminde meşe ağaçları yakacak olarak kullanıldığından ağaçlar azalmıştır.

8.3 SAĞLIK

İlçe merkezinde 1948 yılında faaliyete geçen SSK hastanesinde 22 yatak bulunup 28 personelle günde ortalama 60 hastaya hizmet verilmektedir. Bunun yanı sıra ilçe merkezinde 2 hekim, 15 sağlık personeli ile hizmet veren 1 sağlık ocağı ayrıca Gezin ve Hazar’da toplam 3 hekim, 16 sağlık personeli görev yapmaktadır. İlçeye bağlı köylerde 21 adet sağlık evi bulunmaktadır.

8.4 EĞİTİM ve KÜLTÜR

8.4.1 Mevcut Okul Durumu

8.4.2 Kültür

Maden ilçesinin kendine özgü folklörü yoktur. İlçe Elazığ ve Diyarbakır illerinin ortasında bulunduğundan her iki ilin de folklorünün etkisinde kalmıştır. İlçe ve çevresinde halay, çayda çıra, tamzara, deli dolu, üç ayak, güvercin, çiftetelli, avreş, karanfil ve fatmalı gibi oyunlar oynanır.            

İlçede erkekler genellikle cumhuriyet dönemine ait kıyafetle dolaşmaktadır.

Köylerde bazı yaşlılar şalvar, ceket, gömlek, yelek giyerler. Yeleğin üzerine de kuşak sararlar. Kadınlar ise başlarında oyalı yazma tülbent ve başörtüsüyle birlikte genelde fistan ve şalvar giyerler.

8.5 TARIM ve HAYVANCILIK

İlçemizde bütünüyle toplam arazi varlığı 93.900 hektardır. Bundan 10.385 hektarı tarla arazisi olarak, 28.100 hektarı orman arazisi olarak, 19.555 hektarı çayır ve mera olarak, 4.800 hektarı göller ve baraj olarak, 800 hektarı yayla olarak kullanılmaktadır. 30.260 hektar arazi ise tarım dışı bırakılmıştır. Hububat olarak buğday, arpa ve mısır ekimi yapılmaktadır. Son yıllarda fasulye, patates ekimine önem verilmektedir. Bazı yörelerde şeker pancarı da ekilmektedir. İlçemiz de genelde tüketilen sebzeler azda olsa yetiştirilmektedir.

8.6 SANAYİ

İlçenin ticaret hayatı oldukça hareketlidir. Çünkü hemen her şeyi dışarıdan gelir. Onun için ticaretle iştigal edenler, devamlı hareket halindedirler. Küçük sermaye ile iş yapanlar Diyarbakır ve Elazığ’dan; daha büyük sermaye ile iş yapanlar da İstanbul, İzmir ve Bursa gibi büyük merkezlerden mal getirip satarlar.

Türkiye’nin her yerine, ayrıca yurt dışına sevk edilen “Bakır” ve Krom dışında ihraç ettiği bir meta yoktur. Buna rağmen yiyecekten giyeceğe; ev eşyasından büro malzemesine kadar bütün ihtiyaç maddeleri ilçe dışından sağlanır.

Ticarette “veresiye” (yani borç) esastır. Çünkü memur ve işçi şehri olduğundan, maaş ve ücretler aybaşlarında alınmakta, yapılan alış-veriş tutarları da (yine genellikle) taksitle, aybaşlarında ödenmektedir.

8.7 ULAŞIM ve ALTYAPI

Maden ilçesi ulaşım bakımından oldukça şanslı sayılır. Bunun asıl sebebi; ilçedeki bakır cevheridir. Bakırın işletilip üretilmesi ve nakliyesi için yapılan yollar, yanı zamanda yöre halkına büyük faydalar ve kolaylıklar sağlamaktadır. İlçenin içinden hem karayolu hem de demiryolu geçmektedir. Kısaca ulaşım sorunu yoktur.