HARPUTLU ÇÖTELİZADELER
HARPUT TARİHİ
Harput, Elazığ ilinin eski yerleşim bölgesıdir.
Tarih kaynakları Türklerin Anadolu ya MÖ. 2000 yıllarından
itibaren geldiklerini yazar. Fahrettin M. KIRZIOGLU, bazı oğuz
boylarının M.S. 4. ve 5. yüzyıllarda Doğu Anadoluya hakim
olduklannı ve Haıputta bir beylik kurduklarını Dede korkut
destanlarına dayanarak söylenmektedir.
Nitekim M. 1084-1085te Haıput Çubuk Bey tarafından alınır.
Oğuzlardan olan Çubuk oğulları M. 1113e kadar Haıput çevresinde
hüküm sürerler. Bu tarihten sonra Haıput Artuk oğullannın eline geçer.
Artuk oğullarının oğuzların Kayı boyundan olduğunu Fuat Köprülü
kayıd etmiştir. Artuk oğulları hakimiyeti 1234 yılına kadar devam eder.
Bundan sorıra Haıput çevresi 14. yüzyıllarda bir ara İlhanlılann ve
sonra Dulkadiroğullarının daha sonra Karakoyunluların ve
Akkoyunlulann elinde kalımş, bu sırada sürekli savaşlara sahne
olmuştur. Haıput Dul kadir oğulları ile Akkoyunlular arasında bir kaç
defa el değiştirmiştir. Fatih Sultan Mehmet zamanında bir ara
Osmanlı devletine bağlanmış. Ancak osmanlıya kesin bağlanışı Yavuz
Sultan Selrninin Çaldıran seferinden dönüşü sırasında 1515den sonra
olmuştur. Haıput, M. 1085 yılından beri Türk hakimiyetinderlir. 14.
yüzyıllarda bir süre Moğoııann (İlhanlıların) 16. yüzyıllann
başlannda kısa bir dönemde Sefavilerin hakimiyetine girmiş ise de bu
Türk nüfusunu etkilememiştir. Harputa hakim olan Çubukoğullan,
Artukoğulları, Selçuklular, Dul kadiroğulları, Karakoyunlular,
Akkoyunlular ve Osmanlılar Oğuzlardandırlar. M.Ö. 1071 yılında
itibaren Harput ve çevresine Oğuz boyları gelip yerleşmişlerdir.
HARPUTLU ÇÖTELİZADELR-ELAZIĞ,
Soyumuz, Oğuz Han‘dan gelmektedir. Atamız Oğuz Han‘ın “Gün Han, Ay Han,
Yıldız Han, Gök Han, Dağ Han, Deniz Han” adlarında 6 (altı) tane oğlu
vardır. Oğuz Han’ın her oğlunun da dört tane oğlu vardır. İşte Atamız
Oğuz Han’ın altı oğlundan olan 24 tane torunu, bugünkü “24 Oğuz Boyu“nu
meydana getirmiştir. Bütün dünyaya yayılan Oğuzlar, bu 24 boya
dayanmaktadır.
Bu gün; Türkiye, Balkanlar, Azerbaycan, İran, Irak
ve Türkmenistan’da yaşayan Türklerin ataları olan büyük bir Türk boyu.
Oğuzlara, Türkmenler de denir. Çötelilerde, Oğuz Türkleri Bozok kolu,
Tokar/ Töker/ Döger, boyundandır. Döger/ dürüp toplar anlamındadır.
.....................................OĞUZLAR..................................
BOZOKLAR.......................................................ÜÇOKLAR
Gün Han.Ay Han.....Yıldız Han................Gök Han...Dağ Han Deniz Han
Kayı........Yazır..........Avşar..................... Bayındır...Salur....... İğdır
Bayat...... Döger........ Kızık.....................Becenek.,,Eymür......Yiva
Karaevli….Yaparlı....... Karkınhan................Cepeni.....Yüreğir......Kınık
Alkaevli… Dodurga.....Begdili.....................Çavuldur..Alay.........Büğdüz
OĞUZLARIN YAŞADIKLARI YERLER.
Oğuz Türkleri Bozok kolu, Tokar/ Töker/ Dögerler.
Yenikentli Vezir Ayıdur,HARPUT-(Elazığ) Diyarbakır-Mardin hâkimleri,
Artuklular, Sincar-Siverek, Suruç arasında hâkim eski Caber Beyleri,
Memluklar devrinde Halep Döğeriyle Hama Döğerleri, bugünkü Mardin-Urfa
arasında yirmi dört oymaklı Kürt Döğerleri, Hazar Denizi doğusundaki
Saka Boyu Takharlar; Şavşat’taki Ören kale, To-Kharis ve Malatya’nın
Tokharis bucağı, Dağıstan’daki Digor ve Kars ve Arpaçay sağındaki Digor
kazası bu boydan hatıradır.
ÇÖTELİ AİLESİ; Büyük Selçuklu
Devleti zamanında Türkmenistandan gelerek önce Van İline bağlı Çatak
İlçesine yerleşmiş, daha sonraki yıllarda Çataktan göç ederek Erzuruma
bağlı Çadeli Beldesine yerleşmişler. 14. yy başlarında ERZURUM ili
ÇADELİ beldesinden göç ederek HARPUTA (ELAZIĞ) gelen, kökleri
TÜRKMENİSTAN olan büyük bir ailenin Fertleri ÇÖTELİZADELER; Harput’un
tanınmış bir ailesi olup bölgenin kudretli
hanedanlarından biridir.
Bu aile özellikle 18. yüzyıldan itibaren Harput ve çevresinde etkin
olmaya başlamıştır. Bölgenin ayan, eşraf ve hatırı sayılır ailelerinden
biri olarak bilinen ve tanınan Çötelizadelerin bizzat devlet hizmetine
girmeleri 1832 tarihindegerçekleşmiştir.
Bu tarihte
Çötelizadelerden İbrahim Beğ’in vezir rütbesiyle Diyarbakır Valiliğine
ve Ma’den-i Hümâyûn Eminliğine atanmıştır Ancak İbrahim Paşa Valiliğe
atanmasından kısa bir müddet sonra Diyarbakır’dan Harput’a gelirken
yolda rahatsızlanarak ölmüştür,
İbrahim Paşa’nın bu ani ölümü
üzerine yerine hem yeğeni hem de damadı olan İshak Beğ aynı şekilde
vezaret rütbesi verilerek Ekim 1832 tarihinde Diyarbakır Valiliğine ve
Ma’den-iHümâyûn Eminliğine atanmıştır. Atanmasında ise gerekçe olarak
Memlekete zabtedecek biri lazım olduğundan İshak Beğ merhûmun hem damadı
hem biraderzâdesi olub ol taraflarda mer’iü’l- hatır ve hüsn-i zabt-ı
idareye muktedir olduğundan...İshak Paşa’nın bu göreve atanmasında
etkili olan en önemli faktör bölgenin tanınmış sözü geçen hatırlı bir
aileye mensup olması olduğunu görülmektedir.
Gerçekten de bu
dönemde Diyarbakır ve Harput civarlarında özellikle aşiretler büyük
huzursuzluklar yaratmaktaydılar Vezir rütbesi verilerek Diyarbakır
Eyalet Valiliğine atanan İshak Paşa’ya 7 Şubat 1833 tarihinde Rakka
Eyaleti valiliği de tevcih edilerek görev sahası dahada
genişletilmiştir...Rakka Eyaleti merkezi URFA olmak üzere 9 sancaktan
müteşekkildir...
Çötelizadeler, Harput ve Elazığda 250 yılı aşkın süre Osmanlı Beğliği yapmışlardır.
ÇÖTELİZADE Asim Bey 1937 yılında Harputta doğmuş, Dedesi Harput
hanedanından Çötelizade Asim Bey, Babasi Çötelizade Mustafa Beydir. Eşi
Rukiye Hanım Çarsancaklı İshak Paşanın Kızıdır. Evliliklerinden dört
çocukları olmuş, Kızı Bedia selmi hanım, Oğulları, İlhami, Selami ve
Orhan beylerdir.
Çötelizade Asim Bey,1908- 1912 Yılları arasında
Birinci Meşrutiyet’te Elazığ’dan milletvekili seçilmiş, Meclis kurulu
tarafından görevli olarak Yunanistan’a gönderilmiş. Bazı temaslarda
bulunmuştur. Meclislis idar-i Vilayet Azasıdır. Kendisi çok şık giyinir,
yakışıklı ve merhametli bir insanmış. Şair, Rıfat Dede Çötelizade
Mustafa Bey’in konağında yaşarmış. Asim Bey doğduğunda, şiirle tarih
düşmüş ve Harput Divanı olarak bilinen,‘’Ben şehid-i badeyim dostlar
demim yad eyleyin’’ adlı divanı çötelilere ithaf etmiştir.
CUMHURİYET’İN kuruluşu esnasında, Atatürk ile telgraf görüşmeleri
yaparak, Cumhuritet’in ilan edilmesinde çok büyük katkılar sağlamıştır.
Çötelizade Asim Bey, 1928 yılında vefat etmiş naaşı Aksaray(Yığınki) mezarlığına defnedilmiştir.
Asim bey Hukuk mektebi okumak için 1891 yılında Dersaadete(İst.) gider Ama Ögrenci alım dönemi geçmiştir. 18 yaşındadır.
İSHAK PAŞA OĞLUÇÖTELİZADE MEHMET BEY, 1901-1905 YILLARI ARASINDA ELAZIĞ BELEDİYE BAŞKANLIĞI YAPMIŞTIR…
ÇÖTELİZADE MEHMET BEY, 01.07.1870 yılında Yığınki’de doğmuş, 26.04.1914
yılında vefat etmiştir. Yığınki Mezarlığına defnedilmiştir. Babası
Çötelizade İSHAK PAŞA’dır. Annesi Hatice Hanım’dır. Çötelizade Mehmet
Beyin Birinci Eşi Palu Beylerinden Mehmet beyin kızı Rabia hanımdır
Evliliklerinden Fitnet Hanım olmuştur. İkinci Eşi Harput Müftüsü
Tellalzade Hacı Mehmet Bey Kızı Ayşe hanımdır. Evliliklerinden Saim Bey
ve Dr. Selahattin bey olmuştur.
MUHUTTİN ÇÖTELİ BEĞ 1866 yılında Aksaray mahllesinde (yğınki) doğmuş10.8. 1938 tarihinde vefat etmiştir Yığınki mezarlığına defnedilmiş. Muhittin Beğ Çötelizade İSHAK PAŞANIN oğludur. Annesi Aliye Hanımdır. Muhuttın Beğin eşi Çötelizade Süleyman Paşanın torunu M.Tahir Beğin kızı Aliye hanımdır, evliliklerinden, iki kız bir erkek evlatları olmuş, Fayika, Fitnat hanım ve Faik Beğdir. Muhittin Çöteli Beğ, Elazığdan üç dönem millet vekili seçilmiştir. Muhittin Çöteli Beğ T.B.M.M. Büyük hızmetlerinden ötürü. Akara Çankaya ilçesi oran mahallesindeki bir sokağa Muhittin Çöteli adı verilmiştir.
CUMHURİYET DÖNEMİ ELAZIĞ İLİ İLK BELEDİYE BAŞKANI
Rıza Bey oğlu ÇÖTELİZADE MEHMET BEĞ 1920-1925 yıllarında Elazığ
Belediye Başkanlığı yapmış. 1870 yılındaAksaray (Yığınki) da doğmuş ve
Çötelizade Mehmet Beğ Hayriye hanımla evlenmiş evliliklerinden Çöteli
Sami bey olmuş. Mehmet Beğ 1831 yılında vefat etmiş Yıgın ki mezarlığına
defedilmiş Çöteli sami Beğin iki oğlu olmuş
Sezai Çöteli Kara yolları 8. Bölge Müdürlügünde Şube Şefliği ve Şantiye Şefligi yapmıştır. Servet Çöteli T.C. Zıraat bankası
Müdürlügünden şef olarak emekli olmuş. Merhumlardır.
Çötelizade İbrahim Paşanın oğlu Hasan Bey Kapucu başı Amcazadesi Miralay Ömer Bey 1846 yılında Alay komutanı iken alayı Şama naklinde istifasını vermiş ve Harput’ta yaşamış. 1859 Anadolu Ordusu Askeri Avniye Miralayı Timur Bey azledilerek yerine Çötelizade Oşman bey atanmıştır bilahare İshak paşa serasker ve Padışah imzalarıyla Osman Bey İshak Pasnın oğlu Mutasarrıf olmuştur.
Muhiddin Çöteli Beğin
torunu Faik Çöteli Beğin oğlu Albay Zülfü Çöteli İstanbul il Jandarma
alay komutanlığı yapmış, Siirt Jandarma Bölge Komtanıyken Emeli olmuş.
Ve gümrükler Baş müdürlüğü yapmış.
İshak beğ oğlu Mamuratül
vilayeti Belediye Başkanı Çötelizade Mehmet beğin oğlu Saim Beğ
Diyarbakır ili Çüngüş İlçesi Kaymakam vekilliğini ifa ederken vefat
etmiştir..
Sülayman Paşanın Torunları İnam beğin oğulları, Emekli
Albay Suat Çöteli ve emekli Albay Kamuran Çöteli. Kara kuvetlerinde
görev almışlardır. Kamuran Çöteli Kore gazisidir.
İnam Beğ Tahirat
katibi ve Kaymakam Vekilliği Yapmıştır.Rıza beğ oğlu Elazığ Belediye
Başkanı Çötelizade Mehmet beğin oğlu Sami beğ Elazığ Belediye
Başkanığında görev almış.
ÇÖTELİZADE İbrahim Paşa ve İshak Paşa Diyarbakır Valisi olduklarında Diyarbakıra gitmeyip,Eyaleti Harputtan İdare etmişler ve Harput’un Eyalet olmasınada katkıda bulunmuşlar.. İshak Paşa Vaili olmadan önce bir süre vekâleten Harput Kaymakamlığı yapmış.1925 yılında Çötelizade Asim Beğe Elazığ Valiliği teklif edilmiş, affını talep etmiş.
ÇÖTELİLER: Elazığın kurulmasında resmen
öncülük etmişler. O zamanlar, bu gibi şehirler, Valilerin Umeray-ı
Beldeden tayin ettikleri kişiler vasıtasıyla idare edilirmiş bununla
beraber bu iş için tayin olunan beğlerin hanki kariyede otururlar ise
otursun orası, Merkezi hükümet ilan edilirmiş. Çötelizadeler de
beynel-Ümeradan olduklarından, Harput’un gelişmeye müsayit olmadğını,
zamanın Valisi Reşit Mehmet Paşa (1834) ile görüşerek, Şehrin mezrede
kurulması karara bağlanmıştır. Atanan Çötelizadeler’de Mezra(Elazığ) da
oturduklarından Kanun gereği Şimdiki Elazığda Yerleşmeye karar verilmiş,
Çötelizade İBRAHİM PAŞA Konağı valilik emrine verilerek, Hükümet 1834
Yılında burada Göreve başlamıştır. Bu Meyanda Hoş, Sarını, Hoğu gibi
köylerde de Hükümet kurulduğu sabittir.(Hicri 1301 tarıhli salnameden.)
Mamuretül-Aziz adı,1862’de Abdülaziz’in Valilerinden İsmail Paşa tarafından verilmiş ve 1879 yılında Vilayet olmuştur.
1638 yılında IV. Murat bağdat seferine giderken yurtbaşında konaklamış
ve Yavuz Sultan selim han 1514yılında İran seferine ğiderken
Çötelizadeler yurtlarını açmış ve asker temin edilmiş, Orduya büyük
hızmetlerde bulunulmuş. Beylerin asli görevlerinden biride orduya asker
yetiştirmek, onların yiyecek ve giyeceklerini temin etmektir.
TARABULUSGARP Emiri, Libya Kıralı Şeyh Ahmedi Sunusinin 1921 yılında
Hacca gitmek üzere, Elazığa geldiginde.Çötelizade Asim Beğin Konağında,
misafir olarak ağırlanmıştır.
1400 Lü yıllarda SULTAN ÇELEBİ MEHMET Çöteliler için büyük bir aile ve
savaşlardaki başarılarından ötürü övgüde bulunmuş. Çöteliler Zammtur
Halat-i, lerdir demiş. Bu gün ki anlamıyla Fazlasıyla niteliklilerdir.
ÇÖTELİZADELER, çok merhametli İnsan sever, halkına her konuda yardımcı olurlardı ve kimseye zülumları olmamış, ellerinde olanı fakir fukarayla paylaşır, Konaklarının bir bölümü gece gündüz, halka açık kasaba ve köylerden gelenler, konaklarda yiyecek ve yatacak ihtiyaçlarını temin eder,Şehirde işleri görüldükten sora evlerine dönerlerdi. Elazığ halkı hala çötelilerden övgüyle bahseder ve memnuniyetlerini belirtırler.,
Bu Ailenin% 90a yakını Üniversite mezunu olup çeşitli kademelerde görev almışlardır.... Çöteliler, eğitimede önem vermişlerdir; Harputta, bulunan on iki medreseden dokuzunu, Çöteliler yaptırmışlardır:
MEDRESELER
KURŞUNLU MEDRESESİ 1795 tarihinde Çötelizade Hacı Memi Ağa tarafından
yaptırılan bu medrese Kurşunlu Cami içerisinde bulunmaktadır. Yaklaşık
60 öğrencinin öğrenim gördüğü medrese Harputun önemli eğitim
kurumlarından birisidir.
ÇÖTELİZADE AHMET AĞA MEDRESESİ Ağa
Mahallesinde olup Harput eşrafından Çötelizade El-Hac Ahmet Ağa b. Hacı
Muhammet Ağa tarafından 1807 yılında kurulmuştur. Kurucusuna ait olan
çeşitli işletmeler ve gayri menkullerden elde edilen gelir kurduğu vakıf
aracılığıyla bu medreseye aktarılmaktadır
HACI İBRAHİM PAŞA
MEDRESESİ 1832 yılında bir müddet Diyarbakır valiliği yapan ancak aynı
yıl vefat eden Çötelizade İbrahim Paşa Tarafından 1830 yılında
yaptırılmıştır. Medrese içerisinde kütüphane, dersane ve hücre olarak
toplam 17 oda mevcut olup, İbrahim Paşa kendisine ait işletme ve
gayrimenkullerinin gelirini bu medreseye vakfetmiştir. 1301 tarihli
salnamede bu medresede öğrenim gören 60 öğrenci olduğu
belirtilmektedir.(Müderris Dağıstanlı hocanın İbrahim Paşa Medresesinin
Mütevellisi olan Çötelizade Sırma Hatuna vasiyrti üzere Müderrisliğini
Beyzade Hazretleri Ali Rıza Efendi yapmıştır.)
SARAHATUN MEDRESESİ
1830 tarihinde Çötelizade Ahmet Ağa b. Mehmet Ağa tarafından giderleri
kendi işletme ve mülklerinden karşılanmak üzere Sarahatun Camisinin
bitişiğinde inşaa edilmiştir. Bir dersane ve altı hücreden oluşmaktadır.
1301 tarihli salnamede 50 öğrenci olduğu belirtilmektedir.
ÇÖTELİZADE İSMAİL AĞA MEDRESESİ Kurşunlu Cami civarinda bir dersane ve
beş odadan oluşan bu medrese Çötelizade İsmail Ağa tarafından 1828
tarihinde kurulmuştur. İsmail Ağa kendisine ait 20ye yakın dükkanın
gelirini bu medreseye bağışlamıştır. Bu medreselerin haricinde
vakfiyesini bulamadığımız ancak çeşitli kaynaklarda isimleri geçen
medreselerde mevcuttur. bunları ise sadece isimleri ve öğrenci sayıları
itibariyle veriyoruz.
TEVFİKİYE MEDRESESİ Dağ Kapı civarında kurulu
olan bu medresenin 20 öğrencisi olup bir müderris görev yapmaktaydı.
Çötelizade Hacı İsmail Bey tarafından yaptırılmıştır.
SÜLEYMAN PAŞA MEDRESESİ Çötelizade Süleyman Paşa tarafından kurulmuştur. bu medresede 50 kadar öğrenci eğitim görmekteydi.
İSHAK PAŞA MEDRESESİ Eski Diyarbakır valisi ve Madeni Hümayun Emini
olan (1832-1833) Çötelizade İshak Paşa tarafından yaptırılmıştır. Bu
medresede 30 kadar öğrenci öğrenim görmektedir.
HATUNİYE MEDRESESİ Çötelizade İsmail Bey ve Çötelizade Ömer Ağa tarafından yaptırılmıştır.
ÇÖTELİZADE KAMİL PAŞA Kütüphanesi ve Çötelizade İBRAHİM PAŞA
kütüphanesi kitapları 1916 yılında.İstanbul Arkoloji müzesi ve
Kütüphanesine teslim edilmiş müzenin kütüp hane bölümü araşrırmacılara
kapatılmış bazı araştırmacılar ilgi göstermişlersede cevap alamamışlar.
Medreselerin bir bölümünün vakfiyeleri bulunamadığı için kayıda
geçilmemiştir…
(Malumunuz Medreseler bu gününün Üniversiteleridir.
HARPUT’UN yerli haklıda, Oğuz Türkleri Bozok kolu, Tokar / Töker / Döger, Soyundandır. Harput Hükümdarı Çubuk bey'le birlikte1085 Anadolunun Türkleştirilmesi maksatıyla Türkmenistandan gelerek Harput’a ve bazı civar köylere yerleşmişlerdir….
ERZURUM’da kalan amcazadelerimiz, Erzuruma bağlı eski adıyla Çadeli Beldesi şimdiki adıyla Çat İlçesine bağlı Ağaköy’ü kurmuş.
Çadeli ve çevresinin Türkleşmesine büyük katkıda bulunmuşlardır...
Çevrede ÇÖTELİ (ÇÖTOĞLU) Beyleri olarak nam salmışlar.Çötoğlu ailesi
yapmış olduğu imar ve kültür hizmetleri ve misafirperverlikleri ile yöre
halkının gönlüne taht kurmuşlardır.
Başta Erzurum olmak üzere
ÇÖTELİ vb.adıyla birçok yerleşim yeri kurmuşlardır..Çötoğlu Mustafa Ağa
Erzurum yolu üzerinde bulunan Ağaköy - Karaşeyh Köyleri arasındaki çay
üzerine ve Ağaköy – Şeyhhasan Köyleri arasındaki Sarp Çayı üzerine köprü
yaparak yörenin imarına katkıda bulunmuş.Bu köprüler Cumhuriyet
Döneminde yol güzergahının değişmesiyle işlerliğini kaybederek
yıkılmışlardır.Yine Ağaköy’de vakıf eliyle yaptırılan Karsu Çeşmesi
mevcut olup halen kaynak suyu olarak faydalanılmaktadır.
Çötoğlu
Ailesine mensup olanlar tarafından yaptırılan Konak Odalarında uzun kış
gecelerinde her gün bir cüz Hatm-ı Şerif okunur geriye kalan sürede ise
köyün sosyal sorunları ele alınarak çareler üretilirdi.Yine bahsedilen
konaklarda her türlü sohbet yanında Türk Kültürünün bir parçası olan
seyirlik oyunlar oynanır ve zorlu kış geceleri eğlenceli hale
getirilirdi.
Bütün bunların yanında evlerden bağımsız olarak
yapılan Konak Odaları yolcuların karşılıksız olarak yeme, içme ve
barınma ihtiyacını karşılayarak bir nevi kervansaray vazifesi ifa
etmişlerdir. Yine Çötoğlu Ailesi Ağaköy’de yapmış oldukları Camii ve
Medresenin ihtiyaçları için çayırlar vakfetmişler.Ağaköy Medresesinde
yetişen alimler Erzurum yöresinin ilim ve kültür hayatına büyük
katkılarda bulunmuşlardır. Çötoğlu Ağagil tarafından Gürcoğlu ve Aralık
Çayırları,Çötoğlu Kadirağagil tarafından Kaldırım Çayırı,Çötoğlu
Süleymanağagil tarfından Kalecik Çayırı ve Çötoğlu İzzetgil tarafından
Hünkar Çayırlarını vakfetmişlerdir.Bu vakıflardan elde edilen gelirler
günümüzde de cami, ve imamların ihtiyacı için kullanılmaktadır.
Ağaköy’deki Çötoğulları:Çöteli,Çötoğlu,Çimen ve Kaya soy isimlerini
kullanmaktadırlar.Bu soyadını taşıyanlar,Ağaköy,Çat Merkez,Erzurum
Merkez, Tekman İlçesi,Erzurum Merkez köyleri ve İstanbul ve Bursa gibi
illerde yaşamaktadırlar. Daha önceki tarihlerde aynı aileden olan
Coduroğulları Erzurum İli Horasan İlçesi Harran Köyüne, Polat soy adıyla
Erzurum İli Karayazı İlçesine yerleşmişlerdir.
ÇÖTELİLERİN
diger bir kolu Cadoğolları 16. yüzyılda Erzurum İli Çadeli Beldesinden
göç eden Mustafa Ağa ailesi önce SiVAS Gemerek Burhan Köyü
civarlarına,daha sonraları ise Karaağıl(Beştepe) Çamurlu-Kasımbeyli
yöresine yerleşmiştir.
Mustafa Ağa’nın oğullarından Hacı Osman
Ağa’dan olan Cadoğlu’nun asıl adı Ahmat’tir.17 yüzyılda
Sivas,Maraş,Kayseri hükmün sürmüş Beyliğini ilan ederek yöre halkına ve
kalkınmasına sonsuz katkıda bulunmuştur. Hak yemedik, hak dağıttık;
zulme karşı saç ağarttık diyen Cadoğlu yörenin kervanlarına ve İpek
yoluna sahip çıkmış, koruması altına almıştır.
Osmanlı Ordusunun
doğu seferlerinde kendi yurtlarını açarak konaklama ve dinlenme
ihtiyaçlarını gidermiştir. Cadoğlundan önce gayrimüslim yerleşim yeri
olan Gemerek, Cadoğlundan sonra Müslümanların yerleşimine açılmıştır.
Yaşadığı dönemde Bağdat taraflarına sık gitmiş, Padişah davetiyle bir
kez de İstanbula at sürmüştür. Dönemin Maraş Valisi Cadoğlunu sık sık
ziyaret edenler arasında olmuştur. Cadoğlunun bir sefere çıkmadan ya da
çağrılmadan önce yöre bey ve ileri gelenlerle yaptığı toplantılara Köz
başı toplantıları denmekteydi. Bu toplantılarda yörenin ve halkın
sorunları tartışılır, ilgili kararlar alınırdı. Bunun içindir ki Cadoğlu
közü sözü günümüze kadar söylenegelmiştir.
Devlete ve yöreye bir
çok fayda sağlayan Cadoğlu Ahmet beğ Osmalı padişahı tarafından paşalığı
tuğ genaral olarak taltif edilmlş.17. asır sonlarına doğru vefat etmiş,
beş oğlu onun geleneklerini bir müddet daha sürdürmüştür. Bu aile halen
Sivas gemerekte İkamet etmektedir…
Vanlı Çöteliler.
Kılıççöteler aslen Elazığlı olup Çöteli beylerinin soyundan
gelmektedirler. Elaziğ’dan da önce Erzurum’un Çateli kazasından
geldikleri Çatli unvanının Çöteliye çevrildiği söylenir. Şecereden bir
neslin 25 yıl olduğu hesabıyla 1830 lu yıllarında büyük dedemiz (deli)
Mustafa ailesine kızarak karısını alır Van’a gelir yerleşir. Oğlu Mahmut
efendi askerlik hizmetini yaparken Istanbul’dan her yıl Mekke’ye giden
Kabe’nin örtüsünü taşıyan sürre alayında (bir cesit kervan) vazife alır.
Kervan yolda Haramiler (eskiyalar) tarafindan soyulmak istenir. Çöteli
Mahmut efendi bu soygunda büyük yararlılık gösterir. Sonunda devrin
padişahı tarafından mukafandırılarak kendisine kılıç taşıma beratı
(müsaadesi) verilir ve Van’a böyle döner. Ünvanıi Kılıçlı Mahmut
efendidir. Aile bundan sonra Kılıçlılar, zamanla Kılıççılar olarak
anılır. Soyadı kanunu çıktığında da dedelerimiz her iki aile adını
kapsayan KILIÇÇÖTE soyadını alırlar. Soyadı kanunu çıktığında Elaziğ’da
İstiklal Mahkemeleri baskanı olan Kemal Kılıççöte’nin çok yakın arkadası
Cavit Kılıççöte’ nin babası da çöteli soyundandır.aynıi soyadını alır.
Yani Van’lı olmayan başka Kılıççöteler de vardır.
Çöteli
köyü-sorgun- Yozgat: Köyünü kuranlar 1800 lü yilların başında Sivas-
Yıldızeli Çöte köyünden giderek, Çöteli köyünü kurmuşlar. Soyları
çötelilerdendir.
Çöteli Mezrası Afşin K. Maraş kuranlar, Erzurumun
Horasan ilcesinden 1800 yıllarda gitmişler. Çöteli soyundan Geldiklerini
belirtiler. (Hacı Başpınar)
Çöteli köyü Fatsa-Ordu köyünü kutanlar1800 yıllarına Elazığdan göç etmişlerdir. Çötelzade İbrahim Paşanın torunlarıdır.
Hatay- Erzin- Başlamış köyünden aktaran,Ayhan ÇOT
Sayın Çöteli köyümüzün çötelilerden oluştuğu nettir.sonradan değişik
soy adlar ve aileler lakapları değişsede tamamı çötelidir.aynı
soydandır.yalnız Elazığ’dan 400 yıl önce gelmişiz diyenlerde var ama
nüfus kayıtlarımızda 250 yıl gerisine gidilmiş ve çöteliler 3 kola
ayrılmışlar.bir kol antep nizip birecik bir kol kadirliye bir kolda
başlamışı domates durağında kurmuşlardır. 09 Eylül 2009 Çarşamba Ω
17:29:22
Anadolu nun değişik yerlerini kendilerine yurt
edinmiş aile fertleri: Elazığ Merkez de Çöteli’ler Erzurum, Horasan da
Coduroğulları,Erzurum Karayazı da Çötoğlu Polat,Kayseride
Yurmuşlar,Sivas Gemerekte Cadogulları, Ordu Fatsa Çöteli Köyünde
Çöteli,İzmir de Çötoğlu,Bursada Çötoğlu...ve Çimen,İstanbul da Çöteli ve
Çötoğlu ve Çimen Erzurum Merkezde Çöteli Çötoğlu Çimen Codur ve
Coduroğlu Erzurum Hasankalede Çötoğlu,Erzurum Çat ta Çötoğlu ve Çimen
Erzurum Çat Ağaköyünde Çimen,Çötoğlu ve Çöteli Soyadları ileAnkara İli
Kalecik İlçesine bağlı Yeni Çöte Köyü ve Ankara İli Çubuk İlçesine bağlı
Eski Çöte Köyünde Çöteli,Fırat Soyadları ile, Çöte Köyü Yıldızeli
Sivas, Hatay başlamış köyü cot cötoğlu. Yozgat Çöteli köyü. Kahraman
maraş Afşin Çöteli mezraı (semt) Manisa çöte Balıkesir ve Bartın
bölgelerde yaşamlarını devam ediyorlar...
Soyadı kanunu 1934 yılında çıktığında Elazığ’da bazı Aileler Çöteli soyadını almışlar. Bu Aileler Çötelizadelerden değillerdir.
Çötelilerin Elazığ dışında kurdukları köyler.
1- Çöteli köyü Fatsa- Ordu
2- Eski çöte köyü-Kalecik- Ankara
3- Yeni çöte köyü-Çubuk- Ankara
4- Çöte köyü Yıldızeli- Sivas
5- Ağa Köy- Erzurum
6- Yukarıçat- Erzurum
7- Bardakçı- çat- Erzurum
8- Çöteli köyü- Sorgun- Yozgat
9- Başlamış köyü- Erzin- Hatay
10-Çöteli mezrası(semt) Afşin-K.Maraş
11-Budaklar köyü- Çat-Erzurum
12-Pakkaya Köyü- Çermik ilçesi-Diyar bakır
13-Çat Köyü- sincik ilçesi- Adıyaman
Yazan: Oktay Çöteli
Kaynak: Oktay Çöteli
02. 03. 2009
RIZA BEĞ OĞLU ÇÖTELİZADE MEHMET BEĞ
ELAZIĞ’DA CUMHURİYET DÖNEMİNİN İLK ELAZIĞ BELEDİYE BAŞKANLIĞINI 1920 – 1925 YILLARI ARASINDA YAPMIŞTIR…
Çötelizade Mustafa Beğ
Torunu Çötelizade Rıza Beğ oğlu ÇÖTELİZADE MEHMET BEĞ, 1870 yılında Zerteriç köyünde
doğmuş, 1931 yılında Elazığda vefat etmiş, Zerteiç köyü mezarlığına
defnedilmiştir..
ÇÖTELİZADE MEHMET BEĞ, Hayriye
hanımla evlenmiş, evliliklerinden Sami Beğ dünyaya gelmiş, Çöteli Sami Beğin de
iki oğlu olmuş; Sezayi Çöteli Beğ Elazığ 8. Bölge Müdürlügünde Şube Şefliği ve
Şantiye şefliği yapmış, Servet Çöteli Beğ
T.C Ziraat Bankasından şef olarak emekli olmuş, iki kardeş de vefat etmişlerdir..
ÇÖTELİ SAMİ BEĞ Elazığ Belediye Başkanlığından emekli olmuş, torunları
İstanbul ve Bursa’da yaşamaktadırlar…
ÇÖTELİ AİLESİ; Büyük
Selçuklu Devleti zamanında, Türkmenistan'dan gelerek önce Van İline bağlı Çatak
İlçesine yerleşilmiş, daha sonraki yıllarda Çatak’tan göç ederek Erzurum'a
bağlı Çadeli Beldesine yerleşmişlerdir. 14. yy başlarında ERZURUM - ÇADELİ
beldesinden göç ederek HARPUT'A (ELAZIĞ) gelen, kökleri TÜRKMENİSTAN olan büyük
bir ailenin fertleri Çöteliler, 200 yılı aşkın süre Harput ve Elazığ’da
Osmanlı beyliği yapmışlar. ÇÖTELİLER, Oğuz Türkleri Bozok Kolu Tokar / Töker /
Döğer soyundandır. Döger / Dürüp toplar
anlamındadır.
Diyarbakır Eyalet
Valisi, (Miri Umera) Çötelizade İbrahim Paşa ve Çötelizade İshak Paşa,
Diyarbakır’a gitmeyip, Eyaleti Harput’tan yönetip Harput’un Eyalet olmasında
etken olmuşlardır.
Çöteliler
Harput’a ve Elazığ’a büyük emek vermişler Elazığ’ın Mezra’da kurulmasında
resmen öncülük etmişlerdir.
O zamanlar bu gibi şehirler, Valilerin Umeray-ı Beldeden tayin ettikleri
kişiler vasıtasıyla idare edilirmiş..Çötelizadeler Beynel-Ümeradan olduklarından, Harput’un
gelişmeye müsait olmadığını, zamanın Valisi Reşit Mehmet Paşa (1834) ile
görüşmüşlerdir.. Şehrin mezrede kurulması karara bağlanmış, atanan
Çötelizadeler de Mezra(Elazığ)’da oturduklarından Kanun gereği, Mezra (Elazığ)
ya yerleşmeye karar verilmiş, Çötelizade İBRAHİM PAŞA Konağı valilik emrine verilerek,
Hükümet 1834 Yılında göreve başlamıştır. Bu meyanda Hoş, Sarnı, Hoğu gibi
köylerde de hükümet kurulduğu sabittir.. (Hicri 1301 Salnamesinden).
Mamuretül-Aziz adı, 1862’de Abdülaziz’in Valilerinden İsmail Paşa tarafından
verilmiş ve 1879 yılında Vilayet olmuştur...
Kaynak: Oktay ÇÖTELİ